Doen de IJsheiligen hun naam dit jaar eer aan?

Wat zijn de IJsheiligen.

IJsheiligen is de naam voor een aantal katholieke heiligen, van wie de naamdagen vallen in de periode van 11 tot 15 mei. Volgens de volksweerkunde zijn dit de laatste dagen in het voorjaar waarop nog nachtvorst op kan treden.
Een verkeerde interpretatie van deze volkswijsheid heeft ervoor gezorgd dat vele mensen denken dat de kans op nachtvorst tijdens de periode van de IJsheiligen groter is dan in de dagen of weken voordien.  Tegelijk is het best echter mogelijk dat het ook na 15 mei nog wel eens kan vriezen, dus de volkswijsheid klopt niet helemaal.
Zoals bijvoorbeeld nog op 17 mei 2012, zie foto.

De IJsheiligen dienen dus enkel te worden gezien als een soort van 'merkpunt' waarna de kans op nachtvorst wel klein wordt.

Stralingskou

Indien het deze tijd van het jaar nog zou vriezen dan gaat het altijd om zogenaamde stralingskou.
Dit wil zeggen dat de aarde z'n warmte 's nachts optimaal kan uitstralen naar de atmosfeer.
Voor optimale uitstraling zijn de volgende condities van belang:
- Windstil → Geen luchtmenging met de minder koude volgende meters in de atmosfeer
- Helder → Maximale uitstraling van warmte naar de hogere luchtlagen
- Koude bovenluchten → Hoe kouder de bovenluchten, hoe makkelijker de aardwarmte wordt afgevoerd
- Ondergrond → Zandgrond kan makkelijker warmte uitstralen dan zwaardere grondsoorten zoals leem of klei.
- Vochtgehalte bodem → Een droge bodem geraakt makkelijker warmte kwijt dan een natte bodem.

Weercomputers kunnen eigenlijk helemaal niet goed omgaan met stralingskou. Omdat de lokale verschillen zo moeilijk in de complexe rekenalgoritmes van de weermodellen zijn op te nemen. Het is dan echter aan de meteoroloog om de modelberekeningen te corrigeren op basis van zijn eigen kennis en ervaring. Al blijft het dan wel vaak wikken en wegen zonder zekerheden, want als slechts 1 factor het laat afweten kan het makkelijk meerdere graden minder koud blijven.

Hoe zit het dit jaar?

Als we naar de weerkaarten voor de volgende dagen kijken dan zien we dat er wel degelijk enkele keren kans op (grond)vorst inzit.
Maar niet enkel tot donderdag 15 mei, heel misschien ook nog daarna. (zie temperatuurpluim verderop)

Op woensdagochtend, donderdagochtend en vrijdagochtend zou aan de meeste voorwaarden voldaan kunnen zijn voor een sterke afkoeling.
De grootste onzekerheid lijkt momenteel in de bewolkingsgraad te zitten.
Het is wel zo dat er de voorbije dagen veel regen is gevallen en de komende dagen nog meerdere buien verwacht mogen worden. We zitten dus met een zeer vochtige bodem die dus net wat minder snel zal afkoelen dan wanneer het reeds 2 weken droog zou zijn geweest.

    Woensdagochtend 14 mei: De wind valt weg en koude bovenluchten tot -3 op 850hPa liggen op de loer. Maar wat doet de bewolking?          Berekende temperatuur 2m   Berekende windsnelheid 10m   Berekende bewolkingsgraad   Berekende temperatuur 850hPa              Donderdagochtend 15 mei: Opnieuw weinig wind, weinig wolken en vrij koude bovenluchten op 850hPa...          Berekende temperatuur 2m   Berekende windsnelheid 10m   Berekende bewolkingsgraad   Berekende temperatuur 850hPa              Vrijdagochtend 16 mei: De koudste bovenluchten schuiven wat verder naar het oosten en er zou wat meer wind komen te staan.          Berekende temperatuur 2m   Berekende windsnelheid 10m   Berekende bewolkingsgraad   Berekende temperatuur 850hPa 

Aangezien de weerkaarten heel zeker nog wat zullen worden bijsteld mag je bovenstaande kaartjes ook niet letterlijk nemen. Je hoort rekening te houden met marges.
Een wolkenband zou bijvoorbeeld 100 kilometer kunnen opschuiven, of de koude bovenluchten zouden ons net wat meer of minder kunnen bereiken... Of de isobaren komen net wat dichter bij mekaar te liggen waardoor de wind iets sterker uit de hoek zal komen waardoor het een graad of 2 minder koud wordt.

 

Temperatuurpluim volgende 14 dagen.

In de temperatuurpluim zien we heel wat verschillende mogelijke scenario's voor de komende dagen en weken. Hoe langer de termijn, hoe verder de temperaturen van die scenario's uit mekaar zullen gaan liggen. Dit duidt uiteraard op een toenemende onzekerheid in de verwachting.
In dit geval zien we echter behoorlijk wat lijntjes tussen de +5 en 0°C uitkomen in de periode na 15 mei. Zoals hierboven beschreven moeten die lijntjes 'ruim geïnterpreteerd' worden.
Met het oog op eventuele vorstschade is een temperatuurberekening beneden 5°C nooit helemaal veilig vanwege de marge die we erbij moeten bedenken. In de eerste plaats omdat de precieze minimumtemperatuur dus afhangt van details die soms pas uren van tevoren duidelijk worden.
Maar nu komt daar dus ook nog eens de onzekerheid vanwege de waarde van die lijntjes op die termijn bij kijken. Want we zien ook best wat scenario's waarbij de minima boven 5°C voorzien worden, waardoor we dus een geruststellende marge hebben.


We zullen dus de volgende dagen eerst de ontwikkelingen voor woensdagochtend, donderdagochtend en vrijdagochtend goed moeten opvolgen.
En tegelijk met 1 oog kijken naar wat er ondertussen voor de dagen nadien wordt berekend.