Zondagavond kans op noorderlicht tot in Limburg

Eerst even dit

Het woordje kans in de titel is in dit geval heel belangrijk. Belangrijker dan in bijvoorbeeld 'kans op buien'. Want noorderlicht is sowieso nooit zeker te zien, zelfs niet in het hoge noorden van Europa. Want om noorderlicht te kunnen zien ben je niet alleen afhankelijk van de eigenschappen van de zonnewind, maar ook van het weer. Wanneer het bewolkt is zal het noorderlicht immers onmogelijk te zien zijn.
En vervolgens moet er nog voldoende noorderlicht geproduceerd worden opdat wij het met ons blote oog kunnen zien. Dat hangt dus af van de eigenschappen van de zonnewind, waarmee we de stroom van elektrisch geladen deeltjes bedoelen die de zon constant uitzendt. Soms zijn er veel van die deeltjes, vaak zijn het er minder. Ten eerste moeten er dus voldoende zonnewinddeeltjes naar de Aarde stromen, en ten tweede moeten die deeltjes ook nog eens worden binnengelaten in onze atmosfeer... Afhankelijk van de eigenschappen van de deeltjes kunnen deze immers worden aangetrokken of afgestoten. (Bz)

Kortom: Op dit moment schat ik de kans op zichtbaar noorderlicht in Limburg op minder dan 50%. Maar toch is een kans van pakweg 33% (1 op 3) uitzonderlijk hoog. Hoe noordelijker je je bevindt, hoe groter de kans op noorderlicht wordt. Maar ga niet te noordelijk, want dan wordt de nacht te kort. In Lapland en Noord-Noorwegen zal er niets te zien zijn... vanwege de middernachtzon. 

Wat is noorderlicht?

Noorderlicht ontstaat wanneer elektrisch geladen deeltjes, afkomstig van de zon, in onze atmosfeer terechtkomen. Daar gaan ze botsen met zuurstofatomen en stikstofmoleculen. Bij die botsingen wordt een proces in gang gezet waarbij er uiteindelijk licht gegenereerd wordt. Hoe meer botsingen, hoe hoger de intensiteit van het licht, en hoe beter we dat licht kunnen zien. 

Waarom kans tot in Limburg?

Vrijdagochtend vond er een krachtige explosie plaats op de Zon. Deze werd veroorzaakt door een onstabiel krachtig magneetveld op de Zon. Hierbij werd een enorme hoeveelheid plasma (geladen deeltjes) de ruimte in geslingerd. Een deel van die plasmawolk is op weg naar de Aarde en zal de zonnewind dus gedurende een periode 'verrijken' met extra veel deeltjes. De vraag is echter of het deel van de plasmawolk dat de Aarde zal bereiken een voldoende hoge deeltjesdichtheid heeft om het magneetveld van de Aarde te ontregelen. Dat magneetveld zorgt er vanwege z'n structuur voor dat het noorderlicht doorgaans enkel vanaf de poolcirkel of zelfs noordelijker ontstaat. Bij een voldoende sterke 'zonnewind' kan dat magneetveld sterk ontregeld worden, waardoor de geladen deeltjes zelfs boven Limburg de atmosfeer zouden kunnen binnentreden. 

De zonnevlam van vrijdagochtend: (NASA)

Wat kunnen we verwachten?

Vele mensen kennen het noorderlicht van de spectaculaire foto's uit bijvoorbeeld Lapland of Noord-Noorwegen. Dát zijn meestal ook de foto's die door de online-media gebruikt worden wanneer er ook bij ons eens kans is op noorderlicht, en ik verwacht dat dit in de loop van het weekend niet anders zal zijn. Echter, deze foto's geven een vertekend beeld van wat je in de Lage Landen mag verwachten. Het noorderlicht zal hier sowieso nooit zo intens en sterk beweeglijk zichtbaar zijn als dat geregeld in het hoge noorden het geval is.

In de meeste gevallen zal het noorderlicht voor ons blote oog bovendien minder duidelijk zichtbaar zijn dan voor de camera's. Vooral voor wat de kleuren, en dan zeker de rode kleur betreft. Dat komt doordat ons oog geen perfecte lichtsensor is, zeker niet wanneer het donker is. Wanneer het donker is gebruikt ons oog immers cellen die goed zijn in het detecteren van grijsschalen, overdag worden cellen aangesproken die goed zijn in het detecteren van kleur.
Wanneer het groene noorderlicht zich op grote afstand bevindt zal het er voor vele mensen al eerder melkachtig wit tot hooguit pastel-groen uitzien. En voor het rode licht zijn onze ogen nog eens een factor 5 keer minder gevoelig... wanneer dat niet intens genoeg is zal het er eerder grijs uitzien.

De camera's hebben die tekortkoming dus niet en tonen ons de kleuren zoals ze werkelijk zijn.

In uitzonderlijke situaties zijn de verschillende kleuren echter ook voor ons blote oog tot in de Lage Landen zeer goed zichtbaar, maar dan moeten er dus wel zeer veel geladen deeltjes tot in onze atmosfeer weten door te dringen.
Onderstaande foto is een goed voorbeeld van wat je met een goede camera en de juiste instellingen (automatisch gaat dat niet lukken beloof ik je) zou kunnen verkrijgen. Deze foto werd door Sytse Schoustra gemaakt vanop het eiland Terschelling.

Voor de echte natuurliefhebbers is dit absoluut de moeite waard om een nachtje over te slaan of minstens wat uurtjes slaap voor te laten. Voor heel wat mensen die minder voeling met natuurfenomenen hebben kan het echter teleurstellend uitpakken, vanwege een verkeerd verwachtingspatroon.
 

Wanneer

Er is onmogelijk een tijdstip te plakken voor het moment waarop de kans om noorderlicht waar te nemen het grootst is.
Het moet in de eerste plaats voldoende donker zijn, en dat betekent deze tijd van het jaar dat het al snel 23u30 of later moet zijn. 
Vervolgens hangt het dus van de eigenschappen van de zonnewind af of er überhaupt iets te zien zal zijn. De impact van de plasmawolk wordt vóór middernacht verwacht, maar het zou de eerste keer niet zijn dat de impact tot 6 uur vertraging heeft t.o.v. de inschatting. Indien de plasmawolk later arriveert zou dat echter ook nog een kans voor maandagavond kunnen betekenen...

Het weer

De bewolkingsgraad speelt dus een belangrijke rol en is best moeilijk in te schatten. Verschillende weermodellen berekenen momenteel een verschillende hoeveelheid wolken van plaats tot plaats. Wellicht gaan we tot zondagavond moeten afwachten om te zien of en waar het opklaart. Gaten in het wolkendek kunnen wel voldoende zijn voor fotografisch noorderlicht, maar voor het blote oog is bewolking erg hinderlijk.
 

Tips 

Om je kansen op een noorderlichtwaarneming te vergroten is het absoluut aan te raden om een donker plekje met lage horizon op het noorden op te zoeken. Vanuit je raam of balkon gaat dat in de meeste gevallen niet lukken.
Er mag bij voorkeur geen lichtvervuiling in de buurt zijn.

Maak van tijd tot tijd een foto om te zien of je camera al meer detecteert dan je blote oog. Bij voorkeur een foto met een hoge sluitertijd (15-30sec op statief!), hoge ISO (1600-3200) en een lage F-waarde (1.4-3.5)
Ga vooral niet inzoomen, en focus manueel op oneindig.

Monitor

De actuele situatie rond de zonnewind is te volgen via deze link.
De bewolkingskaartjes van het ICON-model zijn te raadplegen via deze link.

Succes!

Noorderlichtman Ruben Weytjens

Volg mij op Facebook onder de naam Noorderlichtman Ruben Weytjens
Talrijke foto's en video's die ik de voorbije jaren in Lapland en Noord-Noorwegen maakte zijn te vinden op www.noorderlichtman.be.